Diskurso di Gobernador di Korsou, Su Ekselensia, Lucille George-Wout, na okashon di aña di Rei, pronunsiá dia 26 di april 2023 na Palasio di Gobernador, na Kòrsou

Bon nochi, ekselensianan, damas i kabayeros,

Aña 2023 ta asina hóben ainda; i ya a sosodé asina tantu kos! Tambe aki serka nos na Dushi Kòrsou. I tin tantu kos ainda na kaminda. Laga nos spera ku lo ta prinsipalmente hopi kos bon.  

Awe nochi ta nochi di nos kondekoradonan. Ta hendenan ku awe mainta den sala di resepshon di Palasio a risibí - na nòmber di Rei Willem Alexander - un distinshon real. Por rekonosé nan na e karanan ku ta ekstremadamente radiante. No esei so, lo rekonosé nan klaro tambe na e  medaya ku awe mainta m’a pone dòrna nan pechu. Ora den e hardin akí kana dal den nan, lo por felisitá nan personalmente. Kada un di nan a risibí e honor akí meresidamente. Un biaha mas, tambe na nombre di mi esposo Herman, masha pabien!

Pero tin mas kos bunita ku den e aña akí - ku no a yega ni na mitar ainda - nos por a mira ku plaser. Ta trata na promé lugá di e bishita ku dia promé, dos i tres di febrüari famia Real a honra nos kuné.

Rei Willem Alexander i Reina Máxima a bin presentá nan yu muhé Amalia na nos. Nan yegada na bordo di e barku di Marina, ‘De Holland’ aki den Bahia di Santa Ana tabata inolvidabel. M’a apresiá ku Komunidat di Kòrsou  a duna e prinsesa un bon biní kaluroso i ku nos por a lag’e sera konosí ku nos pais Kòrsou komo parti di su Reino tambe. Mediante un rekorido den kurason di Punda ku Otrobanda i Skalo, a toka komo punto kulminante e wals ku a komponé spesialmente pa nos prinsesa heredero komo regalo di pueblo di Kòrsou. Ademas tabatin tambe vários kòmbersashon balioso ku mandatario i siudadano di tur edat, kendenan di forma diverso ta dediká nan na nos komunidat.

Nos naturalesa presioso tampoko no a ked’áfó. Loke tambe a bini dilanti di forma respetuoso ta temanan difísil manera e estado di desaroyo di nos pais i di e  historia doloroso di e ‘pasashi di sklabitut’. E echo ku a trata e temanan  akí tambe, ta hasi ku mi ta sintí mi orguyoso di ta yu di Kòrsou. Awor ... laga nos sigui tambe pa di manera digno, tuma e pasonan ku lo tin di bini ‘despues di e kòma’.

Den e konteksto akí, ta bon ku resientemente, dia 5 di aprel, a realisá un reunion solèm den Parlamento pa reflekshoná riba e echo ku Kòrsou konosé un demokrasia parlamentario ta 85 aña kaba. Nos a rekoré un kaminda largu; i ainda a keda nos hopi kaminda pa rekoré; pero e kaminda ei nos ta rekor’é huntu!

Na kuminsamentu, por a yama e demokrasia ei ‘básiko’ ku derecho di voto aktivo i pasivo reservá pa sierto kategoria di siudadano so, pero for di dia Statüt a drenta na vigor na 1954, e demokrasia ei a kobra un interpretashon mas kompleto. Ta klaro ku esaki no ta un mundu perfekto! Pero nos a haña e oportunidat di forma nos propio gobièrnu i tuma nos propio desishonnan nos mes ..., riba e forma ku nos ke goberná i desaroyá nos pais, na interes di nos siudadanonan. Pasobra ta esei prinsipalmente ta konta!

Demokrasia no ta un pertenensia trankil. Demokrasia ta pidi pa manten’é i keda defend’é. E ta trese responsabilidatnan enorme; no pa nos polítikonan so, sino tambe pa nos siudadanonan. Despues di tur kos ta nos siudadanonan ta kargadó di demokrasia. Anto esaki ta rekerí un ‘bon siudadania’. Hende ku ta kontribuí na sosiedat; paga belasting korektamente, opservá regla di tráfiko, kuida medioambiente, kuida bo propio  edukashon, pèrkurá pa e debido instalashonnan pa enfermo i ansiano, etc. Ku poko palabra: biba bèrdaderamente na e nivel di un outonomia bibu!  

Saliendo di e punto di bista akí, mi tambe sigur ta na fabor di kuida nos propio asuntunan outónomo. No ta trata di un privilegio di e gobièrnu ku na sierto momento ta na mando,  sino di pueblo. Ke men ku pueblo tin derecho di spera ku gobièrnu ta pèrkurá pa atende nos propio asuntunan di forms korekto. Ke men mehorá e sistema di kuido i di enseñansa, pa nos ekonomia floresé. No pa protehé interes di algun partido òf grupo lokal, sino hustamente pa  logra krea kresementu ekonómiko i desaroyo sosial pa hopi hende.   

Den e sentido akí, ta duna hende speransa ku a yega na un akuerdo entre gobièrnu di Hulanda i e paisnan di Caribe pa kolaborá riba base di un Akuerdo Mutuo pa logra reforma den vários aria di interes pa gobièrnu. Finalmente a haña un forma ku ta laga maneho di desaroyo, den man di e paisnan mes i ta ofresé oportunidat pa eherse nos outonomia.

Ta nifiká ku nos tin di habri pa kolaborashon; kolaborashon riba hopi tereno; kooperashon ku diferente sosio; pero esaki di manera integro i  konfiabel; ku kompromiso i perseveransia, inkluso si e medidadan resultá difísil òf si nan topa resistensia. Pasobra e kaminda di reforma ta rekerí desishon i determinashon; nos no por desha ni pèrmití ku e asuntunan ta faya of kai na awa.

Anto esta bunita ku tur e kosnan akí por ta posibel den kuadro di Statüt!  Kada bes di nobo mi ta bou di impreshon di e sabiduria ku kua a skibi e dokumento akí; i ku tantu aña despues ainda e ta ofresé instrumento pa atendé nos asuntunan di awe; i di tal forma ku efektivamente ta  kumpli ku e aspirashon  pa nos mes traha e kaminda ku nos ke kana.

Ta di komprondé ku e diskushon ku a surgi tokante e alkanse di yudansa i e asistensia finansiero ku Hulanda ta ofresé – i e diferensia entre COHO i e Akuerdo Mutuo – no a pasa mi tampoko forbei. Pero e areglo akordá riba su mes no ta un transakshon finansiero; di moda ku no ta trata akí di un trato bon, ménos bon òf un mal dil. Huntu ku e Sekretario di Estado pa Relashonnan di Reino, e paisnan di Caribe a pone un base nobo pa un kooperashon duradero. Kooperashon pa yega na reformanan ku lo fortalesé resiliensia ekonómiko i e poder atministrativo di Kòrsou na  interes di henter pueblo. Laga nos suprayá i enfatisá esaki; ban tene esaki na bista i ban traha riba e base ku awor ta disponibel, i konfia riba fortalesa di nos komunidat. Nos lo mira e ora ei ku nos lo por borda hopi kos. Ku òf sin sosten di Hulanda. Pasobra na promé lugá ta nos mes ta responsabel pa mustra nos kapasidat di manehá nos rekursonan i medionan. Ta loke ta rekerí pa hasi eskohonan ku mester keda reflehá den maneho i presupuesto di pais. Loke tin mas peso, mester pisa mas. E ora ei nos ta efektivamente na nivel di nos outonomia!

Ta basta bisá:

Damas  i Kabayeros,

Laga nos brinda fo’i djawe pa salú di nos Mahestat Rei Willem Alexander - kende ta kumpli un aña mas di bida mañan - i riba e méritonan di nos kondekoradonan. Despues di algun aña partikular di korona, awor na 2023 nos por selebrá realmente huntu atrobe dia di Rei su aña. Herman ku mi ta deseá ku mañan tambe lo ta un dushi dia.   

Biba Rei!

Toespraak van de Gouverneur van Curaçao, H.E. Lucille George-Wout, ter gelegenheid van Koningsdag, uitgesproken op 26 april 2023 ten Paleize van de Gouverneur in Curaçao

Goeden avond, excellenties, dames en heren,

Het jaar 2023 is nog zo jong; en er is al weer zoveel gebeurd. Ook in ons geliefde Curacao. En er staat ook nog zoveel te gebeuren. Hopelijk vooral veel goeds.

Vanavond is de avond van onze decorandi. Dat zijn degenen die vanochtend in de ontvangstzaal van het Paleis -uit naam van Koning Willem Alexander- een Koninklijke onderscheiding hebben mogen ontvangen. U herkent hen in uw midden als degene met een extra stralend gezicht; maar niet alleen dat; u herkent hen natuurlijk ook omdat zij vandaag de grote versierselen dragen die ik hen vanochtend op de borst heb mogen spelden. U kunt hen, als u in deze drukke tuin  hen tegen het lijf loopt, natuurlijk feliciteren. Dat hebben zij zeer zeker verdiend. Ook van mij, mede namens mijn echtgenoot Herman, nogmaals van harte gefeliciteerd!

Maar er is meer moois waar wij in dit jonge jaar met genoegen op kunnen terugkijken. Dat is in de eerste plaats het Koninklijk bezoek dat wij op 1, 2 en 3 februari hebben mogen ontvangen.

Koning Willem Alexander en Koningin Maxima kwamen hun dochter, Kroonprinses Amalia, aan ons voorstellen. Hun binnenkomst per schip van de Marine, De Holland, hier in de Annabaai was onvergetelijk. Ik vond het mooi dat wij  de prinses een warm welkom hebben kunnen bieden als  Curacaose gemeenschap en dat wij haar kennis hebben kunnen laten maken met het Land Curacao, als onderdeel van ook haar Koninkrijk: Door een mooie rondgang door onze historische binnenstad, van Otro Banda tot Scharloo, met als hoogtepunt het cadeau van de bevolking van Curacao; de uitvoering van de wals die speciaal voor onze kroonprinses is gecomponeerd. En verder waren er de waardevolle gesprekken met bestuurders en burgers, van jong tot oud, die zich op uiteenlopende wijze inzetten voor onze gemeenschap.  

Ook ons buitengebied met onze prachtige natuur is niet vergeten. En daarnaast zijn moeilijke onderwerpen, als de stand van de ontwikkeling van ons land en de pijnlijke historie van het slavernijverleden, respectvol aan bod gekomen. Dat maakt mij trots om Curacaoenaar te zijn. Laten we ook aan de follow up daarvan, de stappen na de komma, op een waardige manier invulling geven.

In dit verband is het ook goed dat onlangs -op 5 april- binnen het parlement  in een plechtige vergadering is stilgestaan bij het feit dat inmiddels 85 jaar sprake is van een parlementaire democratie op Curacao. We zijn van ver gekomen; en we hebben als Land nog een lange weg te gaan; maar die weg zullen we samen afleggen.  

Eerst was die democratie nog wat rudimentair te noemen, waarbij het actief en passief kiesrecht nog slechts aan bepaalde categorien burgers was voorbehouden, maar sinds de komst van het Statuut in 1954 is daar een meer volwaardige invulling aan gegeven. Daarmee is natuurlijk niet de perfecte wereld uitgebroken. Maar het heeft ons wel de mogelijkheid geboden om  autonoom  eigen keuzes te maken over de wijze waarop wij ons land verder willen besturen en ontwikkelen, in het belang van onze burgers. Want dat laatste; daar gaat het om!

Democratie is geen rustig bezit. Het moet worden onderhouden en verdedigd. Het brengt grote verantwoordelijkheden met zich mee; niet alleen voor onze politici; maar ook voor onze burgers. Zij zijn immers de dragers van de democratie. En dat vereist goed burgerschap. Bijdragen aan de samenleving; netjes belastingen betalen; houden aan de verkeersregels, zorgen voor de eigen leefomgeving, zorgen voor het eigen onderwijs, bieden van voorzieningen voor zieken en ouderen ed. Kortom, de eigen autonomie waarmaken!

Daarvan uitgaande sta ook ik zeker voor het bewaken van onze eigen autonome aangelegenheden. Het  is geen privilege van het bestuur dat op enig moment regeert;  maar het is van het volk. Dus het volk mag ook verwachten dat het bestuur werk maakt van de invulling van onze eigen aangelegenheden. Dus verbeteringen tot stand brengt in zorg en onderwijs; en de economie laat floreren. Niet om de belangen van enkele lokale partijen of groepen te beschermen, maar juist om economische groei en maatschappelijke ontwikkeling tot stand te brengen voor velen.

Wat dat betreft is hoopvol dat recentelijk overeenstemming is bereikt tussen de regering van Nederland en de Caribische landen om op basis van een Onderlinge Regeling tot samenwerking te komen bij het tot stand brengen van hervormingen op uiteenlopende aandachtsgebieden van de overheid. Er is uiteindelijk een vorm gevonden die het eigenaarschap voor ontwikkeling aan de landen laat en die kansen biedt om onze autonomie waar te maken!

Dat betekent openstaan voor samenwerking; samenwerking op tal van terreinen; samenwerking met verschillende partners; maar wel op een integere en betrouwbare manier; met inzet en doorzettingsvermogen, ook als maatregelen moeilijk blijken of op weerstand stuiten. Want de weg naar hervormingen vraagt om besluitvaardigheid en doortastendheid; daarbij mogen we niet verslappen of zaken te laten lopen.

En wat is het mooi dat dit alles mogelijk is binnen de kaders van het Statuut! Ik ben altijd weer onder de indruk van de wijsheid waarmee dit document is geschreven; en ook na zoveel jaren instrumenten biedt om vraagstukken van deze tijd aan te pakken, op een wijze waarmee recht wordt gedaan aan het verlangen om daar zelf richting aan te geven.

Uiteraard is de discussie die is losgekomen over de omvang van de financiële hulp en bijstand die daarbij vanuit Nederland wordt geboden – en over het verschil tussen COHO en de Onderlinge Regeling-  ook mij niet ontgaan. Maar de afgesproken regeling is op zichzelf geen financiële transactie; dus er is geen sprake van een goede, minder goede of slechte deal. De Caribische landen hebben met de staatssecretaris van Koninkrijksrelaties een nieuwe basis gelegd voor een duurzame wijze van samenwerken. Samenwerken zodat hervormingen tot stand komen die de economische weerbaarheid en de bestuurskracht van Curaçao in het belang van u allen zal versterken. Laten we daar de nadruk op leggen; dat voor ogen houden en  aan de slag gaan op basis van wat er nu ligt en vertrouwen op de kracht van onze samenleving.  Dan zullen we zien dat al veel zaken aangepakt kunnen worden. Al dan niet met steun van Nederland. Want in de eerste plaats zijn we toch zelf verantwoordelijk voor een doelmatige inzet van onze capaciteit en middelen. Dat vereist keuzes die tot uitdrukking moeten komen in het beleid en de begroting van ons land. Wat het zwaarst telt, moet het zwaarst wegen. En daarmee maken wij onze autonomie dan echt waar!

Genoeg gezegd:

Dames en Heren.

Laten we vast voor morgen een toast uitbrengen op de gezondheid van onze jarige Majesteit, Koning Willem Alexander en op de verdiensten van onze decorandi. Koningsdag 2023 kunnen we, na een paar bijzondere coronajaren, weer echt samen vieren. Herman en ik wensen u daar veel plezier bij.

Leve de Koning!

Kerido kompatriotanan,

Awe nos ta selebrá aña di Rei. Nos rei Willem-Alexander ta kumpli 55 aña. Nos ta deseá e ku su famia un kumpleaño felis i un selebrashon ameno. E aña akí Dia di Rei ta den lus di konektividat, enlase, union efektivo ku otro. Ta un tema na su lugá, pasobra ku selebrashon di aña di Rei, tambe aki den nos parti di Reino, nos ta afirmá nos laso ku Kas Real. Pa mi ta un honor i un plaser di por dirigí palabra na boso tur akí en konekshon ku tal selebrashon. 

Ta parse ku e pandemia ku e último añanan tabatin mundu den su gara, awor na Kòrsou ta bou di kòntròl. Lamentablemente te ainda, ketu bai, nos ta sigui eksperensiá e konsekuensianan. E pandemia a sagudí nos fundeshi ekonómiko fuertemente i a trese den klaridat prinsipalmente e partinan débil, den sentido sosio-ekonómiko.  Sin embargo, konsekuensianan di e krísis lo tabata muchísimo pió, si nos no tabatin e laso ku Reino. 

Pa den futuro tambe ta eksistí e boluntat di sigui brinda nos apoyo den kuadro di Reino, pa nos por logra bini ariba bèk komo pais. E apoyo akí tin komo ophetivo, hasi ku Kòrsou ta resiliente; e ta ofresé nos pais e oportunidat ademas di realisá tan pronto posibel i riba nos propio forsa e outonomia atkirí; aktualmente ta debatiendo kon esaki mester sosodé. Ta un bon kousa; pasobra nos mester sigui skucha otro i sigui komuniká ku otro semper ku un ophetivo na mente: sirbi nos hendenan. Gobièrnu ta hañ’é dilanti di e tarea difísil di implementá e reformanan nesesario. Den e proseso akí ta inevitabel ku ta topa tropieso na kaminda. Mi speransa i ekspektativa pa boso, siudadanonan di Kòrsou ta, ku nos por mira huntu den direkshon di un futuro kolmá ku konfiansa. Ta di komprondé, ku komo representante di Rei i di gobièrnu di Reino mi no ta kompletamente ophetivo. Mi ta spera ku lo por pordoná mi esaki, prinsipalmente awe riba dia di Rei su aña. Pero ... na promé lugá ..., mi ta Yu di Kòrsou! 

Mi ta konvensí ku den nos pueblo ta eksistí e potensial di reforma. T’ei ta kaminda nos forsa ta sinta.  I sigur esaki ta e kaso tambe serka nos hendenan ku a skohe otro pais pa nan bai biba. Nos mester mobilisá e forsanan ei. Ta nesesario pa nos bolbe bira atraktivo pa nos siudadanonan, pa nan no tin nodi di sali bai buska un mihó bida otro kaminda; pero inkluso ku esnan ku ya ta biba afó, lo skohe hustamente pa nan bolbe nan patria.   

Esaki ta un bon momento tambe pa reflekshoná riba e hendenan ku semper ta komprometí ku nos sosiedat.  Ayera mi tabatin e plaser di otorgá na nòmber di Su Mahestat Rei, 23 kondekorashon real na kon-siudadanonan ku durante hopi aña a desplegá servisio i dedikashon na benefisio di nos komunidat. Mi ta bolbe felisitá e dekoradonan ku nan honorabel distinshon. 

Nos ta selebrá dia di Rei 2022 den solidaridat ku tur e siudadanonan di reino na Aruba, Boneiru, Saba, Statia, Sint Maarten i na Hulanda. Tambe na nòmber di mi esposo, Herman, mi ta proponé un bríndis pa salú di nos Mahestat Rei na okashon di su aña i pa tur e méritonan di nos dekoradonan.

Biba Rei!

Kerido kompatriota, 

E pandemia di ‘Corona’ un bes mas a gòlpia nos ku forsa e aña akí, ounke di forma distinto. Desafortunadamente, hopi di nos tin di paga un preis haltu pa esaki. Pa hopi empresario a resultá difísil mantené nan negoshi habrí a pesar di e sosten ku gobièrnu a bin ta duna. Empleadonan regularmente a haña nan ta risibí ménos entrada pa asina entre otro por baha gastu di gobièrnu i di empresanan. Muchanan ku ta bai skol a pèrdè basta lès, miéntras ku nos studiantenan tambe a haña nan ta keda pa largu tempu nan so den nan kamber leu fo’i kas.  Pa no papia mes di nos sektor di kuido ku te ainda ta bou di basta preshon. 

Sinembargo, durante e aña akí ku ta serka di kaba, nos a deskubrí formanan nobo pa uni a pesar ku e pandemia a tene nos mas separá di otro ku loke mi a deseá di mira. Esaki, brindando amor pa otro. Pasó amor a demostrá di por vense tur klase di kontratempu! Amor pa famia i amigu por salta kualke barera i salta kualke distansia. Dios grasia ku e teknologia di awendia tambe ta aportá hopi bon den situashonnan manera esaki. Di e forma akí nos a demostrá nos mes di ta kapabel pa huntu logra manehá e krísis akí, kuidando nos mes i kuidando otro. No solamente riba tereno di salubridat, pero tambe pa ku nos seguridat i bienestar. Esaki ta algu di apresiá, sigur awor na okashon di Pasku.

E desafionan ku Kòrsou ta enfrentando ta grandi; e abismo di pobresa a bira pió debí na e pandemia, tin hopi inseguridat riba merkado laboral, falta di invershon, eskases den sektor sosial, falta di kumplimentu den prestashon di servisio públiko i e deterioro di loke nos muchanan mester presta den enseñansa ta motibu di preokupashon. 

E gabinete ku na yüni a asumí e kargo, ku na kabes Promé Minister Pisas, tambe ta konsiente di tur e desaroyonan akí. Gobièrnu ta trahando enérgikamente pa implementá e akuerdonan ku a sera ku Hulanda den kuadro di e Pakete Pais, o sea, e Landspakket. Esaki ta algu ku nos tur por mira i konfirmá, i ta bon pa nos apresiá. E krísis di ‘Corona’ a mustra kuantu nos ta dependé di otro, no solamente nos komo pueblo di Kòrsou, sino tambe komo pais huntu den Reino, i asta komo parti di mundu. Nos a rekonosé esei i nos ta trahando duru na tur dos banda di oséano pa, mediante kooperashon denter di Reino, kombatí e krísis i krea un pais resiliente a traves di desaroyo i reforma. Respetá i konfia otro ta nifiká ku e dependensia ei ta un fortalesa kaminda por yega na e sosten nesesario. Esaki ta mustra un bes mas ku denter di Reino tin muchu mas di loke ta uni nos ku loke ta separá nos. 

E aña akí, nos isla a bolbe mustra generosidat i solidaridat. Vários kompatriota a komprometé nan mes desinteresadamente ku un bon kousa. Bunita ehèmpel di e kompromiso akí nos por a mira durante bishita resien di prinsesa Beatrix na Kòrsou. Ta trata aki por ehèmpel di: 

- Oscar, un yònkuman di 10 aña, ku spontáneamente a tuma e kurashi pa yuda salba bida di un flamingo ku despues a risibí e nòmber Oscar; 

- e esfuersonan kontinuo di organisashonnan kontra violensia doméstiko i abuso di mucha; 

- i tambe e inisiativa di residentenan lokal pa huntu krea un hòfi den bario ku awor ta produsiendo fruta i bèrdura fresku tur dia. 

Tur e ehèmpelnan akí, ni maske kon grandi òf chikí, ta kontribuí grandemente na e espíritu i nifikashon di Pasku. Ta ehèmpelnan ku ta pone mi sinti orguyoso komo boso gobernador i ta kosnan pa nos tur tambe tesorá. 

Nos libertat individual ta sigui limitá debí na e medidanan ku a tuma den e lucha kontra e vírùs di ‘Corona’ i ku obligatoriamente nos mester kumpli ku nan, kual tin be por tin konsekuensianan grandi pa nos. Awor ... na lugá di sufri, nos por disidí pa huntu aseptá i prosesá e limitashonnan akí! E ora ei e karga ta bira ménos pisá. Libertat tin su nifikashon esensial si huntu nos por eksperensi’é i us’é na bienestar di otro, en partikular na bienestar di henter komunidat di Kòrsou. Ta yega e dia ku nos lo por bolbe interaktuá manera kustumber ... ku welanan por karga nan ñetu riba skochi, ku nos por bai misa, Snoa, mòskei i tèmpel sin restrikshon, gosa huntu di un bunita espektákulo i evento deportivo i selebrá tur loke nos ke den libertat total. Hustamente e tempu akí di aña ta eksigí mashá di nos tur, pero mi ke pidi boso pa sigui perseverá. Mi ta spera aserka ku mi por konta ku boso tambe pa yuda redusí e vírùs na Kòrsou. Ta na interes di nos tur; tantu di e personanan enfermo òf frágil komo di e hendenan ku ta pèrkurá pa nan sernan kerí. 

Huntu nos ta warda yegada di e aña nobo, ku e speransa ku na 2022 i den futuro nos por bolbe brasa otro plenamente! 

Mi kasá Herman i ami ta deseá tur hende, unda ku bo por ta, i kual sea bo sirkunstansia personal, un felis Pasku! 

Manera semper, mi pensamentunan i kurason ta ku boso.